blog - Kunstenaar en ontwerper Joëlle Dubois in gesprek over de illustratie 'Strawberry Basil', natuur, online cultuur en seksualisering.

door Jeroen Poelmans

 

De Gentse kunstenares Joëlle Dubois maakte de afgelopen jaren al naam en faam met haar werk rond nieuwe media. Intussen heeft ze al een heel nieuw, diep persoonlijk project in de pijplijn en staat ze op verschillende kunstbeurzen. Een gesprek over seksualiteit, de digitale wereld en de toekomst.
 

Je hebt je de afgelopen jaren vooral toegespitst op de dualiteit van sociale media.

‘Sociale media is maatschappelijk gezien heel belangrijk. Het is een verborgen verslaving: we brengen elke dag, vaak zonder het te weten, uren online door. Dat is heel confronterend. Ik val vaak uit de lucht als ik mijn schermtijden zie. Maar net dat maakt sociale media tot een fascinatie. Het is inspirerend en irriterend tegelijkertijd.  De afgelopen jaren heb ik dat dan ook steevast in mijn werken naar de voorgrond geschoven. Voor heel veel mensen gaat het om iets herkenbaars.’

Opvallend is dat je je in je werk genuanceerd opstelt ten aanzien van het gebruik van sociale media. Je spreekt je niet uit over goed of slecht.

‘Vaak hoor je mensen zeggen dat de online-generatie niet meer in het nu kan leven en altijd verbonden moet zijn, op de hoogte van alles en iedereen. Dat is natuurlijk zo. We zijn verslaafd aan de snelheid van het internet. Als we niet blootgesteld worden aan die snelle prikkels, gaan we ons vervelen. Dat merk ik bij mezelf ook. Tegelijkertijd vallen de voordelen van sociale media niet meer te ontkennen. Kijk maar eens hoe snel en goed we geïnformeerd kunnen zijn rond wereldwijde problematieken, zoals #MeToo of pesten. Er zijn twee kanten aan de medaille, maar het debat rond sociale media is jammer genoeg vaak te gepolariseerd. Ik heb in mijn werken dan ook vooral geprobeerd om te observeren en niet te bekritiseren of te polariseren.’

 

 

Je vertelde in een interview hoe je jezelf erop betrapte dat je tijdens een wandeling in de natuur vastgekleefd zat aan je gsm. Zijn we onder invloed van de nieuwe technologieën aan het vervreemden van Moeder Natuur?

‘In een zekere zin misschien wel. De voortdurende stroom aan technologische prikkels belet ons wel om te genieten van het moment. Sociale media zitten daar zeker voor een stuk tussen, maar ook andere ontwikkelingen spelen mee. Denk maar aan de concrete jungle: onze steden worden volgebouwd ten koste van de natuur. Of het taboe rond borstvoeding in het openbaar dat steeds weer discussies uitlokt, terwijl dat eigenlijk niet meer dan natuurlijk is. Zo bekeken kan je wel stellen dat we stilaan vervreemden van het natuurlijke. Misschien is dat de prijs van evolutie. We moeten tenslotte meegaan met de tijd. Maar het is zeker belangrijk om je hiervan bewust te zijn.’

 

In jouw werk zien we vaak exotische elementen à la Paul Gauguin en Henri Rousseau. Is dat een vorm van escapisme, om te ontkomen aan de snelheid van vandaag?

‘De manier waarop Gauguin en Rousseau schilderden is een belangrijke inspiratiebron, maar niet-westerse kunst in het algemeen is vooral fascinerend gebleken. De eerlijkheid in die schilderwerken - van het volk en voor het volk, eenvoudig en direct - is prachtig. Maar ik zou mijn werken zeker niet exotisch noemen. Dat zou eerder betekenen dat ik me die stijl zou willen toe-eigenen, wat zeker niet het geval is. Natuurlijk heb ik er elementen uit gehaald, maar schilderen - en kunst in het algemeen - is nu eenmaal een eclectische bezigheid waarbij je inspiratie uit de gekste uithoeken haalt.’

Kenmerkend is ook de naakte vrouw, die je graag in alle vormen en maten toont. Soms tot in het absurde toe.

‘De naaktheid die je in veel van mijn werken vindt, ook nu in het ontwerp voor Yugen, zie ik gewoon als een pure vorm van zijn. Iedereen heeft tenslotte een lichaam. Door mensen in deze vorm te tonen, met een niet-geïdealiseerd en naakt lichaam, wil ik wegstappen van de seksualisering. Ik wil net de kwetsbaarheid en verscheidenheid tonen, die contrasteert met het opgelegde schoonheidsideaal.’
 

 
Heeft de zogenaamde male gaze invloed op jouw werk?

‘De seksualiteit van vrouwen is nog niet genoeg genormaliseerd en omarmd. In die zin is mijn werk misschien wel een statement gericht aan die male gaze. Dat niet doen zou het hele huidige systeem net in stand houden. Maar dat maakt eigenlijk gewoon deel uit van een eigen idee van eigenwaarde. Ik heb lang geworsteld met mezelf en mijn eigen lichaam. Dat ik vrouwen en mannen naakt schilder in al hun facetten, met bijvoorbeeld verwrongen gezichten, helpt hopelijk bij het onderuithalen van de seksualisering en bij het ondersteunen van zelfliefde.’

 

Zou je je eigen werk feministisch noemen?

‘Feminisme is zeker een belangrijk element binnen mijn kunst. Het is tenslotte een heel belangrijk thema dat ook mij aangaat. Maar het is geen doel op zich. Ik koppel graag maatschappelijke debatten die me interesseren aan persoonlijke ervaringen. Een mengelmoes van invloeden, zeg maar. Tot nu toe waren sociale media en vrouwen heel belangrijk, maar binnenkort ga ik bijvoorbeeld een nog persoonlijkere weg inslaan. Zo wil ik graag werken rond mijn moeder, die aan Alzheimer lijdt. Moeder-dochterrelaties zullen centraal staan, net als mijn kindertijd. Iets heel anders dus, maar dat moet. Als artiest moet je evolueren. Als je als artiest voelt dat iets aanslaat en je wordt er heel comfortabel bij, dan is het tijd om een nieuwe weg in te slaan.’

 

Je gaat jezelf duidelijk heel kwetsbaar opstellen. Is dat niet beangstigend?

‘Absoluut. In mijn eerdere werk toonde ik mijn kwetsbaarheid al in de vorm van naaktheid, maar mijn persoonlijke verhaal bleef zo misschien wel een beetje verstopt achter het grotere maatschappelijke thema. Nu voel ik me klaar om de stap te zetten naar de volledige blootgave. Dat is heel beangstigend, maar tegelijkertijd ook therapeutisch.’

 

Omdat je voortdurend reflecteert over jezelf?
‘Inderdaad. Als kunstenaar ben je voortdurend opgesloten met jezelf. Fysiek, in je atelier, maar ook mentaal. Soms is dat heel hard en eenzaam en kom je jezelf tegen, maar soms is het ook heel inspirerend. Als je in de flow zit, is het zelfs een zaligheid. Dan zit je in het nu en hebt geen besef van tijd en ruimte. Schilderen wordt dan een handeling die je hele wezen gaat beheersen, als een rustpunt te midden van een wereld vol prikkels.’

 

Hoe bereik jij die flow?
‘Ik moet altijd mijn schoenen uitdoen. Ik heb standaard slippers klaarstaan (lacht). Ook plantjes in de buurt hebben, helpt vaak.’

 

Kan je wat meer vertellen over je design voor Yugen?
‘Ik ben een Yugen fan en vond het heel interessant eens een smaak te visualiseren. Bij de start wist ik wel al dat ik de aardbei gefuseerd met een paddenstoel (die ik link aan een scoby) wilde verwerken in de tekening, maar de rest kwam vrij spontaan. De smaak "Strawberry Basil" wekte bij mij een gevoel van zoetheid, speelsheid en seksualiteit op. De mengeling lijkt wat op een afrodisiacum, dus ik wou toch ook absoluut een mysterieus en seksueel vrouwelijk figuur. Daarom het nimf-achtige personage.’

 

 

Het design komt terecht op een flesje. Ging je op een andere manier te werk dan wanneer je een schilderij zou maken?
‘Absoluut. Je gaat iets simplistischer te werk. Je bent door de drager veel beperkter, kleine details worden al snel onleesbaar. Dat is toch iets waar ik rekening mee moest houden, want die details vind ik meestal net heel belangrijk. Maar die beperking vond ik ook net interessant: je wordt verplicht om anders te denken en anders te werken.’

 

Op wat klinken we bij deze nieuwe smaak, Joëlle? Op de speelheids van moeder natuur : Cheers!

Joëlle Dubois (website / Instagram)

Joëlle Dubois heeft haar tweede solotentoonstelling in mei 2022 bij Thomas Rehbein Gallery in Keulen.

‘